ELEALI ZENON ve KAPLUMBAĞA (2/2)

Gerçekten de Aşil, kaplumbağanın bulunduğu noktaya her gelişinde kaplumbağa bir başka noktaya geçmiş olur.

Aşil'in onu yakalayabilmesi için, önce kaplumbağanın yarışa başladığı ilk noktaya erişmesi gerekir.

Aşil bu noktaya geldiğinde ise kaplumbağa biraz daha ilerde olur. Yeniden kaplumbağanın bulunduğu yeni noktaya erişmesi gerekir.

Ancak kaplumbağa da hep hareket halinde olduğu için her daim biraz daha ilerde kalır.

Kısacası bu paradoksa göre; Aşil kaplumbağayı hiçbir zaman yakalayamaz. Evet aralarındaki mesafe sürekli azalır ama asla kapanmaz.

Ok paradoksunda da benzer bir sonuca varılır.

Bu paradokslarda Zenon’un temel bir çıkarımı var.

Ona göre mesafeler sonsuz noktalardan oluşur. Dolayısı ile sonlu bir süre içinde geçilemez.

Bu satırları okuduğunuzda paradoksların aklınıza tam olarak yatmadığını biliyorum. Hatta bazılarınıza göre mantıksız.

Ama paradokslar böyle.

Çoğu şaşırtma amacı güden, aykırı duygu ve düşünceler.

Üstelik o dönemde bunu savunan felsefeciler; gerçek yaşamda Aşil’in kaplumbağayı yakalayacağını bilir. Yine de görülenin gerçek olmadığını hatta duyularımızın bizi aldattığını ileri sürer. Ve hepimizi yine ve yeniden düşünmeye davet eder.

İleriki tarihlerde bu çok sevilen paradoksu matematiksel olarak ele alan uzmanların; bir mesafenin sonsuza kadar bölünebilmesi ile sonlu bir büyüklük olması arasındaki farkı ortaya koyan açıklamaları olur.

Gelin görün ki paradoksu savunanlar, uzmanların açıklamalarından memnun olmazken; çözümlerin yaşama uygulanmasına karşı çıkarlar.

Yine de Zenon’un aklımızı karıştıran tüm çabalarının; uzay, zaman, hareket, sonsuz, sürekli, sayı, gibi temel kavramların felsefi analizine büyük katkıda bulunduğu belirtiliyor.

Gerçekten de geçmişe ait her bir bilgi kırıntısının geleceği aydınlatan ışık olduğu gerçeğini unutmamak gerekiyor.

Sevgiyle kalın.

Belgin ERYAVUZ

15.07.2024

Kaynaklar: https://tr.wikipedia.org; https://evrimagaci.org; https://www.filozofunyolu.com.

 

 

 

ELEALI ZENON ve KAPLUMBAĞA (1/2)

Bu yazımda mantık ustası bir filozofun hepimizi şaşırtıp düşündürecek iki paradoksu var.

Bir parça aykırı düşünmeye ve şaşırmaya hazırsanız felsefe tarihinin tozlu sayfalarını beraberce aralayalım.

Elealı Zenon (Zeno) bir Yunan filozofu.

Doğa filozoflarından birisi olarak kabul edilen Parmanides tarafından kurulan Elea Okulu'nun bir üyesi. O nedenle bu isimle anılıyor.

Tam bir mantık ustası.

Karşıtlıkları kullanarak gerçekleştirilen akıl yürütme biçimi olan;  diyalektik düşüncenin en önemli geliştiricilerinden biri.

Zenon'un temel düşüncesi; dünyanın akıl yürütme, mantık ve matematik ile daha kolay anlaşılabileceği üzerine.

Hareketin ve zamanın doğasını sorgulamak amacıyla ileri sürdüğü önermeler, felsefe tarihinin en önemli paradoksları arasında yer alır. Hareketi ve değişimi sorgular. Değişimi bir yanılsama olarak formüle eden felsefesini güçlendirir.

Zenon’un hocasının felsefesi ile alay edenleri susturmak amacıyla geliştirdiği paradokslarının en ünlü iki tanesi; Aşil paradoksu ve Ok paradoksu olarak bilinir.

İlk şaşırtıcı paradoksta,  su tanrıçası bir anne ile ölümlü bir kral babadan doğan yarı tanrı Aşil yer alır.

Aşil, Yunan mitolojisinin en önemli kahramanı ve tarihin en büyük savaşçısı olarak kabul edilir.

Yunan mitolojisine göre, annesi tarafından ölümsüzlük sağlamak amacıyla baş aşağı tutularak nehrin sularına batırılır. Ancak Aşil'in topuğu, annesi tarafından tutulduğu için suyla temas etmez. Bu nedenle tam ölümsüzlüğü kazanamaz.

Üstelik Aşil'in topuğu, bedeninin en zayıf ve savunmasız noktası olarak kalır.

Peki bu isim size sağlıkta neyi hatırlatıyor?

Bedenimizde yürüme, koşma ve zıplama gibi aktiviteler sırasında; baldır kaslarının kasılmasını topuk kemiğine ileterek ayak bileğinin hareket etmesini sağlayan bir tendon var. Alt bacağın arkasında yer alan bu tendona, o yıllardan esinlenerek Aşil tendonu deniyor. Bu tendon yaralandığında ise, ayak bileğinde hareketlilik büyük ölçüde kısıtlanıyor. Tıpkı Aşil’de olduğu gibi.

Aşil paradoksunda Zenon bir örnekleme yapar. Böylece değişimi bir yanılsama olarak ele alıp kendi felsefesini güçlendirir.

Bu paradoksta ünlü Yunan Koşucusu Aşil, hayvanlar aleminin en yavaş temsilcisi kaplumbağa ile yarışır.

Bir yanda hızlı bir koşucu.

Diğer yanda sırtındaki evi ile yavaş yavaş adım atan bir kaplumbağa.

Şartları biraz olsun dengelemek adına Zenon, kaplumbağanın biraz daha önde koşuya başlamasını ister.

Böylece yarış başlar.

Zenon burada son derece hızlı koşan Aşil’in, hiçbir zaman kaplumbağayı geçemeyeceğini, bunun mantığa aykırı olduğunu savunur.

Nasıl mı? (devamı 2/2’de)

Sevgiyle kalın.

Belgin ERYAVUZ

15.07.2024