CONCORDE SENDROMU (1/3)

Mutluluğa engel olan bir düşünce hatası kendisi.

Zaten zar zor farkına vardığımız mutluluğu tehdit eden bir unsur adeta.

Amerikalı bilimkurgu kitapları yazarı Frank Patrick Herbert, "Gelecek belirsiz kalsın çünkü o, arzularımızla boyayacağımız tuvaldir," der.

Yaşamak belki de biraz böyle.

Hayatın her an karşımıza çıkardığı, ancak bizim fark edebildiğimiz boyalarla en güzel şekilde boyamak gerek yaşam tuvalimizi.

Peki bunu; her birimizin elinde bir fırça olduğu halde; kolayca yapabiliyor muyuz dersiniz?

Maalesef hayır.

Ya karşımıza çıkan boyalar bizi tatmin etmiyor, ya fark etmeden elimizden kaçırıyoruz ya da başkaları tarafından o boyalar yok ediliyor belki de değiştiriliyor.

Hepsi mümkün.

Böylece yakaladığımızı sandığımız o nadide duygu ellerimizin arasından kayıp giderken; kaybetme endişesi ile daha çok hata yapıyor ve sonunda tamamen kaybediyoruz.

Son derece mantıklı ve gerçekçi olduğumuzu savunsak da sürekli gerçekçi hareket edemediğimiz için, fark etmeden bu yanılgıya düşebiliyoruz.

Uzmanların dediği gibi; maddesel, duygusal ya da zamansal hangi şekliyle olursa olsun zararı kurtarma mantığı ile yola çıkıp daha fazla zarar etme haline dönüşebiliyor çünkü.

İşte bu ruh haline ‘Concorde Sendromu’ deniyor.

Bir anlamda kaybeden kişi olmamak adına daha çok kaybetme girdabına yakalanmak.

Kim tarafından ortaya atılmış derseniz; bu işte parmağı olanlar evrim teorisinin bir parçası olan zoologlar.

Hayvanların hayatını keşif sırasında, özellikle eş tercihlerini mercek altına alırken fark etmişler. İlişkilerde daha fazla çaba gösteren hayvanların eşlerinden ayrılamazken; daha az çaba gösterenlerin kolayca eşlerini terk ettiklerini gözlemlemişler.

Peki neden bir uçak ismi?

Tarihler 1960’lı yılları gösterdiğinde iki ülke sesten daha hızlı süpersonik uçak yapımına karar verir. İngiltere ve Fransa’nın iş birliği ile başlayan bu ortak girişimin simgesi olarak da bu isim seçilir.

Uzun uğraşlar sonunda heyecanla beklenen ilk uçak üretilir. Sıra deneme uçuşlarına gelir. Ancak bu denemeler pek de başarılı olmaz.

Yine de Concorde uçağın üretimine katkıda bulunanlar umutlarını yitirmez. Maddi yatırım yapmaya ve üretimi desteklemeye devam ederler. Aslında amaçları o ana kadar yaptıkları yatırımların boşa gitmesine mani olmaktır.

Ancak bu tutku onların gerçekleri görüp doğru değerlendirme yapmalarını engeller. Yani bu akıllı iş insanları farkında olmadan sendromdan nasiplerini alır.

30 yıllık macera boyunca toplam 16 Concorde uçağı üretilir. Son ticari seferi, 24 Ekim 2003 yılında Londra-New York arasında yapılır. En sonunda güvenilirliğinin az, maliyetinin yüksek ve yolcu kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle üretimden kaldırılır. (detayları ve bilinmeyen gerçekleri bir başka yazımda olacak.)

Uzmanlar buna benzer yanılgılara davranış ekonomisinde “Batık maliyet teorisi” ismini veriyor. Piyasalar pek çok örneği ile dolu.

Uzmanların maddi ya da manevi kayıp korkusundan ortaya çıktığını söylediği bu sendrom çok çeşitli alanlarda görülebiliyor. Örneğin yapılan aktivitelerden vazgeçememek bunlardan bir tanesi. Ama en önemlisi ilişkilerde yaşananlar. (devamı 2/3’de)

Sevgiyle kalın.

Belgin ERYAVUZ

27.06.2024