KAYIP RENK (2/2)

Bu amaçla Güney Batı Afrika Namibya’ya gider ve orada Himba kabilesini bulur. Dillerinde mavi sözcüğü geçmeyen bu kabileyle renk deneyleri yapar.

Bir çemberin içine 11 yeşil ve bir mavi renk yerleştirildiği halde kabile üyelerinin çoğu maviyi algılayamaz. Fark eden az sayıda üye ise ona bir isim veremez. Oysaki yeşilin türlü tonlarına pek çok isim vermişlerdir.

Sonuçta Jules Davidoff tüm bu araştırmalarına bir yorum getirir.

Düşüncesine göre; bir rengi tanımlayan sözcük yoksa, o renk var olmuyor. Yani bir şeyin farklılığını tanımlayacak bir sözcük yoksa, farklı bir özelliği fark etmek çok daha zor.

Mavi renk gerçekten de doğada çok az bulunuyor.

Nedenini ise; mavi pigmentinin doğada neredeyse yok denecek kadar az bulunmasına bağlıyor araştırmacılar. Öte yandan nesneleri mavi renge boyamak için doğal olarak oluşan mavi bir bileşik olmadığını da belirtiyorlar. Mavi bir kaya ya da minerallere rastlamak hiç de kolay değil. Binlerce yıl önce ilk defa Mısır’da bulunan mavi renkli lapis lazuli minerali gibi.

Doğada az sayıda var olan mavi renkli pigmentlilere en iyi örnek ise; kanatlarında mikroskobik yansıtıcı pullar taşıyan Morfo kelebeği ile okyanustaki bir tür yumuşak mercan.

Mavinin bu kadar gizemli kalmasındaki bir diğer etken de gözlerimizle ilgili.

Yapısı gereği gözlerimiz var olan koni hücreleri ile sadece mavi, kırmızı ve yeşil rengi algılıyor. Diğer renkler içinse o renklerin içindeki ana renklerin oranına odaklanma söz konusu. Ancak gözümüzün maviye odaklanabilen koni hücreleri en az sayıda. Dolayısıyla mavi renk uzun yıllar fark edilmeden saklı kalmış.

Peki en çok sevilen ve tercih edilen renk hangisi derseniz; tüm renk skalası arasında en çok sevilen renk mavi. Uzmanlara göre bunun nedeni evrimsel gelişimimizdeki yaşamsal zorunluluklar.

Sanatsal alanda ise mavi Antik Mısır’da başlıyor. Roma imparatorluğunda sıkça tercih ediliyor.

Zaman ilerledikçe; 19. yüzyılda kaydedilen ilk renk çalışmalarından bu yana; deneylerle yapay olarak pek çok mavi renk ve tonu üretilmeye devam etmiş.

Bu arada sevilen renk araştırmalarında çarpıcı sonuçlara ulaşılmış.

Amerika’da 1993 yılında, pastel boya üreticisi, çocuklardan en sevdikleri rengi söylemelerini ister. Çoğu maviyi ve farklı tonlarını seçer.

Aradan yedi yıl geçer ve deney tekrarlanır. Yine mavi ilk on sırada yer alır.

Özellikle çoğu kültürde ve yetişkinler arasında mavi hep ön sıralardaki yerini hala koruyor.

Görsel uyum, içimizde yarattığı dinginlik, olumlu düşünmemizi sağlaması mavinin bu kadar tercih edilmesindeki ana etkenler  olmalı.

Son sözü şair ve yazar Cemal Süreyya’ya vermek istedim.

‘’ Bugün hayallerimi maviye boyadım, hiç yıkılmasın diye...

   Bugün sessizliğimi maviye gömdüm, hiç duyulmasın diye...’’

Sevgiyle kalın.

Belgin ERYAVUZ

11.11.2022

Not: Bu yazımı konusu itibarı ile mavi rengi çok seven canım ablam Nilgün Özbir’e ithaf ediyorum.

Kaynaklar: https://www.webtekno.com; https://bilimfili.com; https://www.bbc.com; https://www.matematiksel.org; https://www.artkolik.net.